MUSTAFA III. (1717 -1774)

Osmanlı padişahlarının 26.’sidir. III. Ahmet’in oğullardandır. Annesi Mihrişah Emine Kadınefendi, oğlunun padişahlığından önce ölmüştür. III. Mustafa amcasının oğlu III. Osman‘ın ölümü üzerine 40 yaşında tahta Mustafa III. çıktı. 1774’e kadar 16 yıl, 11 ay tahtta kaldı. 56 yaşında öldü. Yaptırmış olduğu Lâleli Camisi’ndeki türbesine gömüldü. Yerine kardeşi I. Abdülhamit geçti.

III. Mustafa’nın 1768 Rus Savaşı’na kadar olan saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son mesut ve müreffeh devirlerinden biridir. Uzun sulhun meyvaları alınmış, hazine görülmemiş şekilde dolmuştu. III. Osman’dan beri iktidarda bulunan Sadrâzam Damat Koca Ragıp Paşa, devleti liyakatle idare etti. III. Mustafa, seleflerinin ıslahatına devam etti; Sadrazam Damat İbrahim Paşa’ nın açtığı çığırdan gidildi. Yalnız, Yeniçeri ocağına dokunulamadı; tamamen bozulmuş olan bu ocak, netameli sayılıyor ve isyanından korkuluyordu. Devlet gene dünyanın en güçlü devleti gibi görünüyorsa da artık gerileme tohumları devlet bünyesinin en mahrem noktalarına kadar iyice yeşermişti. 1768 savaşı bu durumun ortaya çıkmasına yaradı.

Bu devrede Osmanlı, Rusya ile bir ölüm-kalım savaşmasına girişti; bu savaşma, her iki devletin yüzyıllar için kaderini çizecek önemi taşıyordu. Rusya yarım yüzyıl kadar önce İsveç’i büyük devletler arasından silmiş, Baltık’a çıkmıştı. Şimdi de Lehistan’ı ortadan kaldırmak istiyordu. Lehistan’dan sonra sıranın Osmanlı İmparatorluğu’na geleceği Türk devlet adamlarınca tahmin edilemiyen bir şey değildi. 1736-39 savaşında Türkler, tek başlarına, Rusya ve Almanya’yı kesin şekilde yenmişlerdi. Şimdi lII. Mustafa yalnız Rusya ile karşı karşıya kalındığı takdirde savaşın kazanılacağından emin bulunuyordu. Yalnız, II. Katerina devrinde Rusya pek güc kazanmıştı.

1768-74 Türk-Rus Savaşı 6 yıl sürdü. Ruslar’a ağır kayıplara, arada önemli yenilgelere mal olduysa da, sonunda Türk ordusu, çözüldü. Yeniçeriler, çok defa düşman görünür görünmez ateş etmeden kaçmaya başlamışlardı; yalnız maaş alacakları zaman ordugâha uğruyorlardı. İsyandan korkan paşalar, asker kaçaklarını cezalandıramıyorlardı. Yenilgi üzerine, III. Mustafa kederinden öldü. Osmanlı İmparatorluğu Küçük Kaynarca Antlaşmasını kabul etmek zorunda kaldı (Küçük Kaynarca Antlaşması).

III. Mustafa, bütün saltanatı boyunca devlet işlerini düzenlemek, Rusya’ya bir darbe indirip bu müthiş tehlikeyi uzaklaştırmak için çalıştı. Devrimci fikirlerle yetiştirdiği oğlu III. Selim, 15 yıl sonra, babasının ıslahat hareketlerini, onun hayal sınırlarını aşacak derecede ele aldı.